Chiếc hòm khuyến học
Công tác xây dựng quỹ khuyến học, khuyến tài hay tổ chức khen thưởng trao học bổng cho học sinh có thành tích trong học tập đến nay đã trở thành nét đẹp trong cộng đồng các dân tộc ở thôn Làng Ngòi. Các dòng họ trong thôn đã tích cực hưởng ứng xây dựng các “Gia đình học tập”, “Dòng họ học tập” và “Cộng đồng học tập”.
Các cụ cao niên và đại diện các gia đình trong dòng họ Phạm ở thôn Làng Ngòi ủng hộ Quỹ khuyến học của dòng họ vào đầu năm 2020.
Tiêu biểu như dòng họ Hoàng ở Làng Ngòi, liên tục trong nhiều năm qua đã có những hoạt động nhằm phát triển phong trào khuyến học, khuyến tài trong dòng họ. Mỗi gia đình trong dòng họ đều tự giác đóng góp xây dựng quỹ khuyến học để dành tặng những học sinh giỏi, học sinh tiên tiến, đỗ đại học hay tốt nghiệp loại giỏi các trường…
Trung bình Quỹ Khuyến học của dòng họ luôn duy trì số tiền hơn 20 triệu mỗi năm để trao học bổng cho học sinh có thành tích học tập xuất sắc, hỗ trợ đột xuất cho những học sinh có hoàn cảnh khó khăn vươn lên trong học tập nhân dịp vào đầu năm học mới, lễ, Tết, giỗ họ…
Đến thăm gia đình ông Hoàng Đình Tộ ở thôn Làng Ngòi vào những ngày đầu tháng 3, chúng tôi được chứng kiến ngôi nhà thờ họ khang trang, bề thế. Hỏi ra mới biết người bỏ tiền xây dựng ngôi nhà thờ là con trai ông Tộ - một chủ doanh nghiệp có tiếng ở Hà Nội. Nhà thờ cũng là nơi thường lui tới, gặp gỡ của các con cháu trong dòng họ Hoàng vào mỗi dịp lễ, Tết, trong ngôi nhà thờ có một chiếc hòm gỗ được khóa cẩn thận. Thấy chúng tôi tò mò, ông Tộ bảo, đây là hòm quỹ của dòng họ, mọi người cùng bỏ tiền vào đây để ủng hộ những cháu có thành tích trong học tập. Mọi người vẫn nói vui đây chính là “chiếc hòm khuyến học”, nhờ nó mà không ít những con, cháu trong dòng họ nhận được những xuất học bổng khích lệ kịp thời để vươn lên đạt kết quả học tập tốt hơn.
Dòng họ “sỹ quan”
Cách ngôi nhà thờ của dòng họ Hoàng không xa, ngôi nhà thờ họ của dòng họ Phạm cũng bề thế không kém. Trong ngôi nhà thờ có treo những giấy khen, gia phả dòng họ và ghi danh những người trong dòng họ học hành thành đạt, chúng tôi liếc qua không ít những chức danh như: Bác sỹ, đại tá, luật sư, giáo viên… Theo ghi chép của dòng họ Phạm ở Làng Ngòi thì chỉ riêng trong năm 2019, con em trong dòng họ có 7 người đang công tác tại các cơ quan công an, quân đội được phong hàm Thượng úy và Đại tá. Hầu hết con em trong dòng họ đều học hết THPT, hiện có 5 cháu đang học đại học, có 1 cháu trong dòng họ đạt Huy chương Vàng Kỳ thi Toán học quốc tế năm 2019 là cháu Trần Sỹ Nguyên con chị Phạm Thị Nụ. Chị Nụ cho biết, rất may mắn chị được sinh ra trong gia đình mà bố mẹ rất quan tâm đến việc học của các con. Lớn lên lập gia đình và đi công tác ở xa quê hương, nhưng chị luôn giáo dục các con về truyền thống ham học của những người con, em trong dòng họ. Con chị đạt được kết quả trên một phần cũng là nhờ sự quan tâm, khen thưởng kịp thời từ Quỹ Khuyến học của dòng họ.
Hiện nay, dòng họ Phạm ở Làng Ngòi có 33 hộ, dòng họ đã xây dựng Quỹ Khuyến học, khuyến tài từ năm 2010 và duy trì đến nay, mỗi suất đinh đóng 200 nghìn đồng, người có điều kiện có thể đóng thêm tùy tâm. Mức thưởng mỗi đợt đối với học sinh tiên tiến là 50 nghìn đồng, học sinh giỏi 100 nghìn đồng, học sinh thi đỗ đại học, cao đẳng 100, 200 nghìn đồng tùy theo kết quả các cháu đạt được. Ông Phạm Văn Toàn, Trưởng dòng họ Phạm ở Làng Ngòi nói, khi phát động ủng hộ quỹ mọi người đều ủng hộ hết mình, ai cũng nghĩ việc học là hệ trọng nên sẵn sàng đóng góp. Các con cháu trong dòng họ khi được vinh danh, khen thưởng cảm thấy tự hào, các gia đình chưa có con được nhận thưởng thì cố gắng bảo ban, dạy dỗ các cháu đạt kết quả tốt hơn. Phong trào khuyến học đã tạo sức lan tỏa, tạo thành nền nếp và được duy trì trong dòng họ hàng chục năm qua.
Cộng đồng học tập tiêu biểu
Thôn Làng Ngòi hiện nay có 173 hộ với 648 nhân khẩu, kinh tế của người dân trong thôn chủ yếu từ kinh tế nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi. Trước đây, tỷ lệ hộ nghèo ở Làng Ngòi chiếm hơn 10%, tuy nhiên với sự thay đổi trong “cách nghĩ cách làm”, đặc biệt là việc khuyến khích việc học của các dòng họ trong thôn đã góp phần nâng cao tri thức, kiến thức cho con em các dân tộc. Từ đó biết áp dụng kiến thức đã học vào kinh doanh, phát triển sản xuất, giúp đời sống của người dân thay đổi từng ngày, tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn 5,2%. Nhiều hộ từ đầu tư việc học cho con em đã đạt được những thành quả lớn. Ông Nguyễn Tiến Dũng, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Làng Ngòi nói, hầu hết các dòng họ trong thôn đã xây dựng được Quỹ Khuyến học riêng. Đối với Quỹ Khuyến học của thôn cũng đã được duy trì từ năm 2013 đến nay và đã tổ chức trao học bổng, khen thưởng cho hàng trăm học sinh trên địa bàn. Cùng với đó, thôn duy trì hiệu quả Trung tâm học tập Cộng đồng đặt ở nhà văn hóa thôn tạo nơi học tập thường xuyên cho mọi người, mọi lứa tuổi giúp nâng cao tri thức về mọi mặt.
Kết quả đánh giá gia đình, dòng họ, cộng đồng học tập, thôn Làng Ngòi có 172/175 gia đình đạt “Gia đình học tập”, đạt trên 98,2%, 3/3 dòng họ đăng ký đều đạt “Dòng họ học tập”, cộng đồng học tập, thôn đạt xuất sắc liên tục trong 3 năm trở lại đây và được UBND xã, Hội Khuyến học huyện khen thưởng. Theo đồng chí Trần Văn Tuyên, Phó Chủ tịch UBND, Chủ tịch Hội Khuyến học xã, trong thời gian tới xã tiếp tục đẩy mạnh, khuyến khích và nhân các mô hình học tập trong cộng đồng. Trong đó tạo điều kiện, huy động các nguồn lực đầu tư cho giáo dục, nâng cấp Trung tâm học tập cộng đồng ở các thôn; khuyến khích các dòng họ, cộng đồng các thôn xây dựng Quỹ khuyến học, tổ chức nhiều hoạt động khuyến học, khuyến tài… Từ đó góp phần thực hiện hiệu quả việc “Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng đến năm 2020” theo Quyết định số 281/QĐ-TTg ngày 20/2/2014 của Thủ tướng Chính phủ.